Nowelizacja prawa w zakresie dyżurów aptek

Nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r.o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 1938) wprowadza wiele zmian dla aptekarzy, zwłaszcza w zakresie dyżurów aptek.

Zgodnie z nową treścią art. 94 ust 1 ustawy Prawo farmaceutyczne apteki mają pracować tak, aby zaspokoić potrzeby mieszkańców i z uwzględnieniem zadań aptek z art. 87 ust. 2 (zabezpieczenie dostępności produktów leczniczych i usług farmaceutycznych).

Przede wszystkim postawiono na dobrowolność ustalania godzin pracy przez apteki, w tym w dni wolne od pracy i w porze nocnej. W przypadku braku chętnych do dyżurowania pozostaje dalej przymus tak jak wcześniej.

1. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust 7³ i 7⁴ dyżurem w dzień wolny od pracy jest dyżur w niedziele i inne święta Państwowe bez przerwy przez kolejne 4 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 10.00 a 18.00. Uwaga - sobota jest uznana za dzień pracy.

Dyżurem nocnym jest dyżur pełniony przez aptekę ogólnodostępną bez przerwy przez kolejne 2 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 19.00 a 23.00.

To duża zmiana w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego oznacza że, teraz dyżury aptek poza powyższymi godzinami będą całkowicie dobrowolne.

2. Zmianie uległ art. 37azg ust. 2 który reguluje dystrybucję produktów leczniczych środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego (…) zagrożonych brakiem dostępności. Teraz „minister właściwy do spraw zdrowia może ograniczyć w drodze obwieszczenia ilość, jaką maksymalnie można wydać danemu pacjentowi w określonym czasie lub w określonym wskazaniu.” To nowe uprawnienie MZ, którego wcześniej nie było.

3. Zmieniono zasady reklamy produktów leczniczych kierowanych do profesjonalistów, nowa treść w art. 54 ust. 5 dostępna poniżej.

"5. Reklama produktu leczniczego polegająca na bezpłatnym dostarczaniu jego próbek nie może dotyczyć produktów leczniczych zawierających środki odurzające lub substancje psychotropowe, lub prekursory kategorii 1, a w przypadku gdy odbiorcą takiej reklamy jest farmaceuta, nie może ona również dotyczyć produktów leczniczych o kategorii dostępności innej niż określona w art. 23a ust. 1 pkt 1."

4. Kliniki jednego dnia i inne podmioty lecznicze wykonujące świadczenia zdrowotne w ograniczonym zakresie będą zwolnione od obowiązku prowadzenia apteki po uzyskaniu zgody od WIF.

5. Od 1.01.2024 r. okręgowe izby aptekarskie nie będą już opiniować uchwał rad powiatów w sprawie dyżurów aptek. Tak wynika z nowej treści art. 94 ustawy Prawo farmaceutyczne.

6. Od 1.01.2024 r. dyżury aptek pełnione w miejscowościach poniżej 40 tys. mieszkańców w dni wolne od pracy (sobota jest dniem pracy) w godz. 10.00–18.00 oraz dyżury nocne w godzinach 19.00-23.00 będą finansowane przez NFZ na podstawie umowy z aptekami.

Oczywiście zarząd powiatu może uchwalić dyżur poza tymi godzinami ustawowymi, ale wtedy albo bezpłatnie, jeżeli apteki się zgodzą, albo powiat musi zapłacić ze środków własnych za dodatkowe dyżury ponad powyższy limit.

A co w miejscowościach powyżej 40 tys. mieszkańców?

Tutaj zaproponowano dobrowolność dyżurów aptek w dnie wolne od pracy i w porze nocnej, a w przypadku nie znalezienia apteki dobrowolnie do dyżurowania dalej będzie obowiązywały jak dotychczas uchwały o dyżurach nocnych lub świątecznych ale apteki nie będą musiały się na to zgodzić. Jak wynika z uzasadnienia ustawy, na powiaty przerzucono decyzję o tym, czy znajdzie pieniądze na refundację dyżurów aptek.

"Projektodawca jest zdania, że dyżury apteczne wymagają odejścia od filozofii przymusowości na rzecz rozwiązań w pierwszej kolejności bazujących na dobrowolności. W dużej mierze związanej z tym, że pełnienie dyżurów będzie płatne, z uwzględnieniem również faktu, że o ile nawet dyżury nocne lub w dni wolne od pracy będą odgórnie wyznaczane w miejscowościach będących siedzibami powiatów nieprzekraczającymi 40 tys. mieszkańców według danych Głównego Urzędu Statystycznego, to również będą się odbywać za stosownym wynagrodzeniem kompensującym niską opłacalność ekonomiczną pełnienia dyżurów. W miejscowościach zaś liczących więcej niż 40 tys. mieszkańców pełnienie dyżurów płatnych ma odbywać się na zasadach fakultatywności, a decyzję o tym każdorazowo będzie podejmował powiat, uwzględniając potrzeby miejscowej ludności i własne możliwości finansowe."

7. Komunikacja w sprawie dyżurów aptek będzie odbywała się tylko pomiędzy podmiotem prowadzącym aptekę, a zarządem powiatu, który ma wydać uchwałę w sprawie godzin prawy aptek. Zgodnie z art. 19 ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego (…) uchwały rady powiatów w sprawie dyżurów aptek podjęte przed dniem wejścia w zmian w ustawie Prawo farmaceutyczne zachowują swoją moc do dnia podjęcia przez rady powiatów nowych uchwał w trybie nowych przepisów.
Do 31.01.2024 r. apteki mają obowiązek przesłać do powiatu rozkład godzin pracy. W latach następnych do dnia 30 września.

8. Na podstawie art. 9 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego do czasu wejścia w życie uchwał rad powiatów w sprawie dyżurów, apteki mogą pobierać opłatę za ekspedycję w porze nocnej tak jak dotychczas. Po wejściu w życie nowych uchwał rad powiatów w sprawie dyżurów aptek opłata taka nie będzie mogła być pobierana. Oznacza to, że po wejściu w życie uchwał rad powiatu na rok 2024 zgodnie z nowymi przepisami wydawanie leków na dyżurach nie będzie podlegało dodatkowej opłacie za ekspedycję.

To ciekawe rozwiązanie biorąc pod uwagę fakt, że tylko w miejscowościach poniżej 40 tys. mieszkańców dyżury będę refundowane przez NFZ, a w pozostałych powiatach będzie to zależeć do tego, czy powiat znajdzie pieniądze na sfinansowanie dyżurów aptek. A to oznacza, że będą powiaty, gdzie dyżury będą dalej darmowe albo apteki będą w nocy i święta zamknięte.

9. Od dnia uchwalenia nowych dyżurów aptek po 1.01.2024 r. opłat za ekspedycję nocą w aptece już nie będzie.

10. Zgodnie z art. 94 ust. 13 pełnienie dyżurów nocnych i świątecznych w miastach do 40 tys. mieszkańców w godzinach jak wyżej będzie finansowane przez NFZ .

11. Zgodnie z art. 94 ust. 14 i 15 wysokość wynagrodzenia za godzinę pracy apteki będzie wynosić kwotę stanowiącej równowartość 3,5% minimalnego wynagrodzenia za pracę (na dzisiaj ok. 120 zł). Wynagrodzenie wypłaca NFZ po zawarciu umowy na dyżury nocne z wyznaczoną przez powiat apteką.

12. UWAGA – zgodnie z ust. 20 art. 94 w przypadku stwierdzenia braku pełnienia dyżurów przez aptekę „podmiot prowadzący aptekę ma obowiązek zwrotu dotychczas otrzymanego wynagrodzenia ryczałtowego z tytułu pełnienia dyżurów, od czasu wyznaczenia do ich pełnienia, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty.” Oznacza to, że w tym przypadku apteka będzie zwracać całość refundacji, którą otrzymała od dnia zawarcia umowy do dnia stwierdzenia braku pełnienia dyżurów.

13. Na zakończenie informacja o karach za niewykonywane obowiązków związanych z nowymi przepisami o dyżurach jak niżej:

„Art. 129bb. 1. Karze pieniężnej w wysokości do 2000 zł podlega podmiot prowadzący aptekę ogólnodostępną: 1) który nie przekazał informacji, o której mowa w art. 94 ust. 2, lub 2) w imieniu którego nie zostało złożone oświadczenie, o którym mowa w art. 94 ust. 10 zdanie pierwsze. 2.
Karę pieniężną, o której mowa w ust. 1, nakłada w drodze decyzji starosta. Przepisy art. 129ba ust. 1 i 2 stosuje się. 3. Starosta jest wierzycielem w rozumieniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 4. Wpływy z kar pieniężnych, o których mowa w ust. 1, wraz z odsetkami za zwłokę w wysokości jak dla zaległości podatkowych stanowią dochód powiatu.”.

To skrótowe przedstawienie zmian które wchodzą z życie od 1 listopada 2023.

Krystian Szulc
radca prawny