INFORMACJE
Skarga na NFZ do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Skarga na niezgodne z prawem praktyki Narodowego Funduszu Zdrowia.Nasz znak: SIAKat-0139-2008
Katowice 2008-05-05
Sz. Pan
Janusz Kochanowski
Rzecznik Praw Obywatelskich RP
Skarga na niezgodne z prawem praktyki Narodowego Funduszu Zdrowia
Działając na podstawie art. 80 Konstytucji RP oraz art. 7 ust. 1 p. w związku z p. 10. pp. 11 ustawy z dnia 19.04.1991r. o izbach aptekarskich, t.j Dz. U. nr 9 poz. 108 z 2003r. w interesie członków naszego samorządu prowadzących apteki wnosimy o zbadanie zgodności z konstytucją stosowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia praktyk nie wypłacania aptekom bieżącej refundacji za leki wydane osobom uprawnionym (pacjentom) na podstawie art. 63 ustawy z dnia 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dz. U. 210 poz.2135.
Art. 64 w związku z art. 20, 21 p.2 Konstytucji RP chroni własność oraz dopuszcza pozbawienie własności tylko w drodze ustawy.
Powołana ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej w art. 63 daje NFZ prawo przedłużenia czasu wypłaty refundacji w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zestawieniu. Analogicznie należy uznać, że gdyby ustawodawca miał zamiar dać NFZ prawo jednostronnego odmawiania wypłaty bieżących refundacji, ze względu na przeprowadzone na podstawie art. 64 ustawy kontrole, zapis taki zostałby umieszczony w ustawie tak jak wymagają tego wskazane przepisy Konstytucji RP i zasady dobrej legislacji.
Przy interpretacji przepisów prawa przyjmuje się zasadę racjonalności ustawodawcy, brak przepisów o możliwości potrącania przez NFZ jakichkolwiek kwot z należnej aptece refundacji nie może być wyinterpretowany jednostronnie przez podmiot stosunku cywilnoprawnego.
Dodatkowo należy wskazać, że często jako podstawę prawną nielegalnego zaboru refundacji przez NFZ wskazuje się przepisy rozporządzeń Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich z dnia 28.09.2004r. Dz. U nr 213 poz. 2164 i z dnia 17 maja 2007r. Dz. U. nr 97 poz. 646, które zostały wydane na podstawie art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 5.12.2005r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty Dz. U. nr 226 poz. 1943 z 2005r. i nie może stanowić podstawy prawnej do wyciągania jakichkolwiek konsekwencji w stosunku do aptek, gdyż powołane rozporządzenie może regulować tylko i wyłącznie prawa i obowiązku grup zawodowych określonych w ustawie, na podstawie której zostało wydane. Na taki zakres jego obowiązywania wskazuje sam fakt powołania takiej właśnie podstawy prawnej jego wydania a ponadto rezygnacja Ministra Zdrowia z powoływanych we wcześniejszym rozporządzeniach w sprawie recept lekarskich z dnia 10.05.2003r. Dz. U nr 85 poz. 785 przepisów ustawy z dnia 23.01.2003r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia Dz. U. nr 45 poz. 391.
Jeżeli Minister rezygnuje ze wskazywania podstawy prawnej, która ewentualnie może dotyczyć aptek i farmaceutów, to nie można interpretować tego inaczej jak tylko celowym działaniem racjonalnego prawodawcy, który chciał skierować rozporządzenie tylko do lekarzy i lekarzy dentystów i tak zrobił.
Odmienny pogląd jest nie do obrony.
Następnym aktem prawnym wskazywanym przez NFZ jako podstawa zaboru należnej refundacji jest powołana ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej, która jednak wbrew twierdzeniom NFZ, nie daje podstawy do odmowy wypłaty bieżącej refundacji w związku z ewentualnymi nieprawidłowościami w wypisaniu recept przez lekarzy za okresy wcześniejsze. Jak wskazano powyżej NFZ może wstrzymać tylko bieżącą refundację.
Pełne wyjaśnienie regulacji prawnych dotyczących kwestii wypłaty refundacji oraz bezprawności działania NFZ względem aptek, znajduje się w opinii prawnej radcy prawnego Krystiana Szulc, świadczącego obsługę prawną Śląskiej Izby Aptekarskiej. Załączamy przedmiotową opinię celem przedstawienia prawnego uzasadnienia niniejszego wniosku.
Reasumując, pragniemy w imieniu zawodowej grupy aptekarzy przedstawić istotny problem, który na pierwszy rzut oka polega na świadomym, umyślnym i bezprawnym naruszaniu prywatnej własności przy wykorzystaniu pozycji uprzywilejowanej, związanej ze swobodnym dysponowaniem środkami publicznymi przeznaczonymi na finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Jest tak w istocie, gdyż praktyka opisana powyżej, oraz szerzej w załączonej opinii prawnej, polega na bezprawnym obciążaniu aptek błędami osób wystawiających recepty lekarskie. Praktyka ta sprawia, iż gwarantowane konstytucyjnie prawo własności aptek, choć formalnie chronione, w istocie staje się iluzoryczne. Specyfika działalności gospodarczej w postaci apteki, oparcie jej płynności finansowej na bieżących, nieprzerwanych refundacjach za leki wydawane na recepty, jako części dochodu możliwego do oszacowania z wyprzedzeniem, sprawia iż całkowicie bezprawne, oparte na swobodnej, jednostronnej decyzji NFZ, pozbawienie refundacji stawia aptekarzy w bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej. Na tyle trudnej, iż najczęściej aptekarzom brak środków finansowych i faktycznych możliwości długotrwałego dochodzenia ochrony swojej własności przed sądami powszechnymi.
Jednakże niniejsze zgłoszenie nie wynika z chęci zabezpieczenia ekonomicznego bytu aptekarzy, a raczej z uwagi na etyczne zasady wykonywania zawodu farmaceuty.
Podstawową zasadą etyki i deontologii zawodowej aptekarzy jest niesienie pomocy pacjentom. Zarówno przepisy prawa, jak i zasady etyczne nie pozwalają aptekarzowi na odmowę wydania leku, czy też na odmówienie wydania leku w cenie niższej - refundowanej, tylko dlatego, że recepta którą dysponuje pacjent posiada braki formalne, zawinione przez osobę wystawiającą daną receptę.
Pacjenci, którym z mocy prawa leki się należą, najczęściej nie posiadają pieniędzy na ich zakup za 100% odpłatnością, a farmaceuta nie może odmówić wydania leku ze względu na dobro pacjenta oraz ewentualną odpowiedzialność dyscyplinarną, cywilną i karną w przypadku gdyby w związku z nie zrealizowaniem recepty pacjent poniósł szkodę na zdrowiu.
Wszyscy pamiętamy śmiertelny w skutkach przypadek w szpitalu w Kartuzach, gdy odmówiono przyjęcia chorego dziecka z powodu braku skierowania. Nie chcielibyśmy dopuścić do podobnych przypadków w aptekach z powodu nie wydania leku w cenie refundowanej ze względu na formalne braki recepty, dlatego pro publico bono występujemy z niniejszym pismem.
Prowadzenie apteki jest też działalnością gospodarczą i apteka nie może ponosić kosztów realizacji wystawionych wadliwie formalnie recept.
Mając na uwadze powyższe należy wyraźnie podkreślić, iż działanie NFZ, polegające na obciążaniu skutkami wadliwego wystawienia recept aptek, które recepty zrealizowały, prowadzi nieuchronnie do patologicznej sytuacji społecznej. Jeśli NFZ wreszcie wymusi na aptekarzach (z uwagi na nieubłagane prawa ekonomii) powszechne stosowanie odmowy wydania leku pacjentowi z uwagi na braki formalne recept, prowadzić to będzie do sytuacji, w której pacjenci pozbawieni będą de facto uprawnień w postaci możliwości nabycia leków bezpłatnie lub za częściową odpłatnością do czego są na podstawie ustawy uprawnieni.
Działania NFZ nie tylko że bezprawne oraz grożące wygenerowaniem patologii społecznej, są także całkowicie chybione jako sposób na eliminowanie z praktyki wadliwych recept. Jedynym sposobem na sukcesywne zmniejszanie ilości wadliwych formalnie recept, jest umotywowanie osób wystawiających je do większej dbałości o wymogi formalne. Innymi słowy, gdyby lekarze odczuwali negatywne skutki błędów formalnych przy wystawianiu recept, szybko wyeliminowaliby nawyki generujące takie błędy.
W chwili obecnej natomiast, NFZ z wygody i chęci odzyskiwania refundacji obciąża skutkami wad formalnych recept apteki. Motywacją jest przede wszystkim wygoda, gdyż ewentualne roszczenia przeciwko lekarzom mające swoje podstawy w zawartych z nimi umowach należałoby dochodzić indywidualnie od każdego wystawiającego receptę a nie zbiorczo np. wobec jednej apteki.
Z kolei względem aptek wystarczy nie wypłacić im bieżącej refundacji. Działanie takie jest nie tylko bezprawne, ale też tworzy ryzyko powstania sytuacji, w której pacjenci w przeróżnym stanie zdrowia pozbawieni będą należnego im leku.
Mając na uwadze powyższe, zwracamy się w imieniu środowiska farmaceutycznego o podjęcie wszelkich niezbędnych kroków do wpłynięcia na zmianę bezprawnych praktyk stosowanych przez NFZ, tak by były one zgodne z prawem oraz zasadami współżycia społecznego. NFZ jest bowiem osobą prawną posiadającą niezależny byt prawny, lecz z uwagi na dysponowanie przez tą instytucję środkami publicznymi, istnieją sposoby aby naczelne organy administracji wpłynęły na działania tego podmiotu zgodnie z prawem.
Z uszanowaniem
Prezes Rady SIA w Katowicach
dr n. farm. Stanisław Piechula
